Neogotische architectuur
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Neogotische architectuur is een 19e-eeuwse bouwstijl die elementen en principes van de middeleeuwse gotiek laat herleven.
Omschrijving
De neogotiek ontstond in de 19e eeuw als reactie op de strakke vormen van het classicisme en uit romantische belangstelling voor de middeleeuwen. De stijl kenmerkt zich door het gebruik van gotische vormen zoals spitsbogen, hoge vensters met maaswerk, pinakels, kruisribgewelven, en rijke ornamentiek, waarbij gestreefd werd naar verticaliteit en veel lichtinval. Aanvankelijk lag de nadruk op decoratieve elementen, later ook op de constructieve principes van de gotiek. De neogotiek werd toegepast in diverse gebouwtypen, waaronder kerken, stadhuizen, kastelen, parlementsgebouwen en stations. In Nederland werd de neogotiek, vooral in de tweede helft van de 19e eeuw, sterk geassocieerd met de bouw van rooms-katholieke kerken na het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie.
Periodisering en varianten
De neogotiek kende verschillende fasen. Een vroege fase ontstond al rond 1740 in Engeland als begeleiding van de romantische beweging. Vanaf begin 19e eeuw kwam er meer aandacht voor ambacht en materiaalechtheid. In Nederland wordt onderscheid gemaakt tussen de vroege 'Willem II-gotiek' (ca. 1830-1860), die vooral decoratief was en vaak nog neoclassicistische constructies had, en de latere, meer 'rationele' of 'echte' neogotiek (vanaf ca. 1850) die de constructieve principes van de middeleeuwse gotiek als uitgangspunt nam. Bekende architecten in Nederland die in neogotische stijl werkten waren P.J.H. Cuypers en A. Tepe.
Kenmerken
Kenmerkende elementen van neogotische gebouwen zijn onder andere spitsbogen, kruisribgewelven, pinakels (verticale afsluitingen), luchtbogen, hoge ramen met maaswerk (stenen tracering), roosvensters, en uitgebreide decoraties zoals beeldhouwwerk en glas-in-loodramen. De stijl streeft naar een gevoel van verticaliteit en het binnenlaten van veel licht.
Vergelijkbare termen
Gotische architectuur
Gebruikte bronnen: